زلزله کرمانشاه تلنگری بود برای افراد فعال در حوزه ساختمان. بیشترین آسیبی که ساختمانها در زلزله کرمانشاه دیدند، فرو ریختن دیوارها بود، بنابراین مهار مناسب دیوارها اهمیت بسیاری دارد که در این مقاله از ایران سازه به آن میپردازیم:
یک ساختمان در چه صورت ایمن است؟
ساختمانی ایمن نامیده میشود که پس از وقوع یک زلزله، موارد زیر بدون آسیب باقی بمانند:
۱- افراد حاضر در ساختمان،
۲- وسایل و تجهیزات و سرویسهای ارائهشده توسط ساختمان.
ایمنی افراد در صورتی تأمین میشود که یکپارچگی اعضای سازهای حفظ شده و تمام یا بخشی از سازه دچار فروریزش نشوند.
امنیت و سلامت انسانها، از تمامی جنبههای سازهای و سیستمیک ساختمانها بستگی دارد. در سالهای اخیر، مطالعات زیادی درباره رفتار سازهها در هنگام زلزلههای بزرگ بر روی کشورها صورت گرفته است. این مطالعات نشان میدهد که اجزای غیرسازهای نیز همانند المانهای سازهای در برابر زلزله با اهمیت هستند. مانند تیغهها، دیوارهای پیرامونی، سقفهای کاذب، درب و پنجره و … در بیمارستانها، بانکها و دیگر ساختمانهایی که در شرایط اضطراری، همچون زلزله، عملکرد بدون وقفه نیاز دارند، عملکرد مناسب اجزای غیرسازهای از اهمیت فراوانی برخوردار است.
برای حفظ کیفیت عملکرد این اجزا، پیوستگی مناسب بین اجزای سازهای و غیرسازهای ضروری است. همچنین، جداسازی این دیوارها با استفاده از اتصالات مناسب، از سازه اصلی جدا شده و قابلیت تغییر مکان را دارند و پذیرش تغییر مکانهای نسبی ناشی از زلزله و تغییرات دمای محیط را دارند. استفاده از استاندارد ۲۸۰۰ به عنوان یک راهنمای مهم در طراحی لرزهای اجزای غیرسازهای، میتواند در این زمینه کمک مفیدی باشد.
یکی از مهمترین اجزای غیرسازهای تیغه ها و میانقابها هستند. درصورتیکه بین دیوار و سازه یکپارچگی مناسبی وجود نداشته باشد، خرابی آنها میتواند مشکلات عدیدهای به وجود آورد که در مقاله میلگرد بستر توضیحات این مورد کامل داده شده است. عملکرد میلگردبستر در دیوارهای غیرسازهای در هنگام زلزله، بسیار پیشگیری کننده ازریزش دیوارهاست و مهار مناسبی برای دیوار محسوب میشود.
بعد از زلزله کرمانشاه که در ۲۱ آبانماه سال ۱۳۹۶ اتفاق افتاد، توجه ویژهای به بحث والپستها شده است. موضوع والپست مسئله جدیدی در مهندسی عمران نیست و در فصل چهارم استاندارد ۲۸۰۰ که مربوط به طراحی لرزهای اجزای غیرسازهای است نیز از قبل وجود داشته است. استاندارد ۲۸۰۰ در این فصل به این موضوع تأکید دارد که دیوارهای خارجی باید علاوه بر نیروها، قادر به پذیرش تغییر مکانهای نسبی ناشی از زلزله و تغییر دمای محیط باشند. درواقع این دیوارها را بایستی با استفاده از اتصالات مناسب (بهنحویکه اجازه تغییر مکان داشته باشند)، از سازه اصلی جدا کرد. این موضوع در فصل ۱ استاندارد ۲۸۰۰ نیز برای دیوارهای داخلی تأکید شده است.
توضیحات پیوست ششم درباره نحوه مهار مناسب دیوارها
۸-۵-۱ اجزای غیر سازه ای مانند دیوارهای داخلی و نماها طوری اجرا شوند که تا حد امکان مانعی برای حرکت اعضای سازه ای در زمان زلزله ایجاد نکنند. در غیر این صورت اثر اندرکنش این اجزاء با سیستم سازه باید در تحلیل سازه در نظر گرفته شود.
۳-۵-۴- دیوارهای خارجی
دیوارهای خارجی باید علاوه بر نیروها قادر به پذیرش تغییر مکانهای نسبی مطابق بنــد (۳۴) همراه با تغییر شکلهای ناشی از دمای محیط باشند این دیوارها یا باید مستقیماً توسط اعضای سازه ای نگهداری شوند و یا به وسیله اتصالاتی با شرایط زیـر بـه سـازه متصل گردند
ب برای تأمین امکان حرکت جانبی نسبی بین دیوار و سازه باید از ادوات لغزشی مانند صفحات فولادی با سوراخهای لوبیایی و یا سوراخهای دایره ای با قطر بزرگ و یا صفحات فلزی خم شده که دارای مقاومت و شکل پذیری کافی هستند، استفاده نمود. منظور استفاده از ناودانی منقطع است.
ریزش دیوار بعد از زلزله کرمانشاه به دلیل عدم مهار مناسب، باعث توجه مهندسین کشورمان به این موضوع بااهمیت شد و در تیرماه سال ۹۸ منجر به ابلاغ پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰به صورت رسمی شد. خرابیهای این زلزله، ناشی از تخریب دیوارها و اجزای غیرسازهای بود؛ به عنوان مثال، اجزای سازهای اکثر ساختمانهای مسکن مهر در این زلزله، عملکرد مناسبی داشتند، اما ریزش دیوارهای خارجی و نمای این ساختمانها، منجر به این شد که عملکرد کل ساختمانها زیر سؤال برود.
به عبارت دیگر، عملکرد مناسب اجزای سازهای و عملکرد نامناسب اجزای غیرسازهای در اکثر ساختمانهای مسکن مهر، اهمیت توجه به اجزای غیرسازهای را مشخص کرد.
در ادامه بخشی از عملکرد اجزای غیرسازهای ساختمانها در زلزله کرمانشاه را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
شکل ۱- الف: بلوکهایی از مسکن مهر شهرک شیرودی را مشاهده میکنیم که علیرغم پابرجا ماندن اسکلت ساختمانها، عملکرد نامناسب اجزای غیرسازهای به دلیل عدم مهار مناسب، قابل تشخیص است.
شکل ۱- ب: بلوکی از مسکن مهر کارگران الوند را مشاهده میکنیم که سنگ نما و دیوارهای جداکننده بین پنجرهها به دلیل عدم مهار مناسب، ریزش کردهاند.
شکل ۱- پ: بلوکی از ساختمان مسکن مهر اسلامآباد غرب را مشاهده میکنیم که دیوارهای پیرامونی آن خسارات جدی دیده است. این خسارات در حالی است که این ساختمانها از مرکز زلزله فاصله زیادی داشتند.
شکل ۱- ت: در این شکل نمونهای از ساختمان شخصیساز را مشاهده میکنیم که عملکرد دیوارهای خارجی و نمای آن مناسب نبوده.
به طورر کلی، دلیل اصلی ابلاغ پیوست ۶ استاندارد ۲۸۰۰ نیز پر کردن خلأ آییننامه ۲۸۰۰ در بحث المانهایی غیرسازه ای است.
