با توجه به حوادث تلخ زلزله و خسارات جبرانناپذیر جانی و مالی ناشی از آن، همواره این پرسش اساسی در ذهن ما نقش میبندد که ساختمانها و منازل ما تا چه میزان در برابر این بلای طبیعی مقاوم هستند؟ پس از وقوع زلزلهی دلخراش پل ذهاب، مهندسان و متخصصان به این نتیجه رسیدند که صرف اتکا به استحکام اسکلت ساختمان نمیتواند تضمینکنندهی ایمنی کامل باشد و مقاومسازی دیوارها نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است.
در همین راستا، به منظور تقویت پایداری دیوارها و کاهش آسیبپذیری ساختمانها در برابر نیروهای جانبی ناشی از زلزله، وال پستها به عنوان یک راهکار مؤثر مطرح شدند. به طور خاص، میلگرد بستر به عنوان نوعی وال پست، نقش حیاتی در افزایش مقاومت دیوارها ایفا میکند و به جلوگیری از فروریزش آنها در هنگام وقوع زلزله کمک میکند. این سیستم نوین، با ایجاد یکپارچگی و انسجام بیشتر در دیوارها، عملکرد آنها را بهبود بخشیده و ایمنی ساکنان را تضمین میکند.
در این مقاله از ایران سازه تولید کننده میلگرد بستر، هدف ما معرفی جامع انواع میلگرد بستر، بررسی دقیق کاربردها و تبیین مزایای استفاده از آنها در پروژههای ساختمانی است. تلاش خواهیم کرد تا با زبانی ساده و قابل فهم، اهمیت این عناصر کلیدی در مقاومسازی ساختمانها را برای شما تشریح نماییم. با مطالعهی این مقاله، شما میتوانید با دیدگاهی روشنتر و آگاهانهتر در مورد انتخاب و استفاده از میلگرد بستر در ساختمانسازی تصمیمگیری کنید. با ما همراه باشید.
اهمیت اجرای میلگرد بستر
اهمیت اجرای میلگرد بستر در استحکام سازههای آجری غیرقابل انکار است. آجرها به عنوان یکی از مصالح ساختمانی پرکاربرد، در طول سالیان متمادی در ساخت انواع بناها مورد استفاده قرار گرفتهاند. با وجود استحکام ذاتی آجر، قرارگیری آنها در کنار یکدیگر در سازههای بزرگ، میتواند از مقاومت کلی بنا بکاهد. در این میان، وال پستها با طراحی هوشمندانه خود، نقش مهمی در تقویت استحکام دیوارها ایفا میکنند.
میلگرد بستر، به عنوان نوعی وال پست مدرن و کارآمد، با هدف بهبود عملکرد دیوارها در برابر نیروهای جانبی ناشی از زلزله و بادهای شدید طراحی شده است. این محصول با ایجاد پیوند قوی بین ردیفهای آجر، از تخریب و فروریزش دیوارها جلوگیری میکند.
شایان ذکر است که قیمت میلگرد بستر، بسته به نوع، ابعاد، جنس و کیفیت، متفاوت است. با این حال، با توجه به نقش حیاتی آن در افزایش ایمنی ساختمان، سرمایهگذاری در خرید و اجرای صحیح میلگرد بستر، اقدامی ضروری و مقرون به صرفه به شمار میرود.
انواع میلگرد بستر

روشهای متعددی برای مقاومسازی دیوارهای آجری وجود دارد، اما یکی از رایجترین و مؤثرترین روشها، استفاده از یک قاب فلزی در ساختار دیوار است. این قاب معمولاً از جنس فولاد گالوانیزه یا فولاد ضد زنگ ساخته میشود تا از خوردگی و زنگزدگی در طول زمان جلوگیری شود.
با ادغام فلز (که به عنوان وال پست شناخته میشود) در ساختار دیوار آجری، مقاومت فشاری طبیعی دیوار حفظ شده و در عین حال از خواص فولاد در مقابله با نیروهای دینامیکی ناشی از زلزله و بادهای شدید بهرهگیری میشود.
در ساختمانهای بزرگ، استفاده از میلگردهای فولادی عمودی به عنوان وال پست (مانند نبشی، ناودانی و قوطی پروفیل) رایج است. این میلگردها در داخل دیوار تعبیه میشوند و نقش اساسی در تقویت سازه ایفا میکنند. در ساختمانهای کوچکتر و یا برای دستیابی به مقاومت بالاتر، استفاده از وال پستهای ترکیبی به همراه میلگرد بستر گزینه مناسبی است.
به طور کلی، میلگردهای بستر به دو نوع اصلی تقسیم میشوند:
میلگرد بستر نردبانی
میلگرد بستر خرپایی
حال سوالی که مطرح میشود این است که کدام نوع میلگرد بستر برای پروژه شما مناسبتر است و هر کدام در چه مواردی بهترین عملکرد را ارائه میدهند؟ در ادامه، به بررسی دقیقتر کاربردها و مزایای هر یک از این دو نوع میلگرد بستر میپردازیم.
میلگرد بستر نردبانی
میلگرد بستر نردبانی از دو میلگرد فولادی بلند (معمولاً گالوانیزه یا ضد زنگ) تشکیل شده است که به صورت موازی قرار گرفتهاند. این دو میلگرد توسط میلگردهای نازکتر (که از طریق جوشکاری مقاومتی به آنها متصل میشوند) به یکدیگر متصل شده و ساختاری شبیه به نردبان ایجاد میکنند.
ابعاد این نردبانها به گونهای طراحی میشود که در عمق یک آجر قرار گیرند. اتصال این عضو سازهای به دیوار از طریق قلاب و گیره انجام میشود، به نحوی که دو آرماتور موازی بر روی دیوار قرار میگیرند. پس از آن، ملات بر روی میلگرد بستر ریخته شده و عملیات آجرچینی و ساخت دیوار ادامه مییابد. در نهایت، میلگرد بستر نردبانی در داخل دیوار مدفون شده و پنهان میشود.
نکات مهم در مورد میلگرد بستر نردبانی:
- پوشش سطحی میلگرد بستر باید از جنس گالوانیزه یا فولاد ضد زنگ باشد تا از خوردگی و زنگزدگی جلوگیری شود.
- میلگرد بستر باید آجدار باشد تا چسبندگی بهتری با بتن یا ملات داشته باشد و عملکرد سازهای آن بهبود یابد.
میلگرد بستر خرپایی
میلگرد بستر خرپایی نیز از دو میلگرد فولادی بلند (گالوانیزه یا ضد زنگ) موازی تشکیل شده است. با این تفاوت که در این نوع میلگرد بستر، میلگردها به صورت زیگزاگ (مانند خرپا) از طریق جوش مقاومتی به میلگردهای اصلی متصل میشوند.
تفاوت اساسی بین میلگردهای بستر خرپایی و نردبانی وجود ندارد و هر دو نوع برای یک هدف (تقویت دیوارهای آجری) استفاده میشوند. با این حال، به طور کلی، سختی میلگرد بستر خرپایی نسبت به نوع نردبانی بیشتر است و استفاده از آن در بسیاری از موارد ارجحیت دارد.
نکات کلیدی در خرید میلگرد بستر

برای اطمینان از عملکرد مطلوب میلگرد بستر در ساخت دیوارهای آجری، نکات زیر در هنگام خرید حائز اهمیت است:
۱. جنس مقاوم:
میلگرد بستر باید از فولاد ضد زنگ یا گالوانیزه ساخته شود. این امر از خوردگی و زنگزدگی ناشی از رطوبت و تماس با ملات جلوگیری کرده و مانع از تخریب دیوار میشود. استفاده از میلگردهای غیر مقاوم، میتواند منجر به مشکلات جدی و هزینههای اضافی در آینده شود.
۲. تناسب عرض با ضخامت دیوار:
عرض میلگرد بستر باید متناسب با ضخامت دیوار انتخاب شود. به منظور دفن کامل میلگرد در ملات و حصول اطمینان از استحکام کافی، میلگرد باید به طور کامل در ملات بتنی یا ملات سیمانی گچکاری شده قرار گیرد. توجه به ضخامت دیوار، که بستگی به نوع بلوکهای مورد استفاده در دیوارچینی دارد، ضروری است. عرضهای استاندارد رایج ۵.۵، ۱۱ و ۱۵ سانتیمتر هستند، اما برای پروژههای خاص، امکان تولید سفارشی با عرضهای دلخواه وجود دارد.
کاربردهای میلگرد بستر در ساخت و ساز
میلگرد بستر در ساخت انواع دیوارها، به ویژه برای افزایش استحکام و کنترل حرکت، کاربردهای گستردهای دارد. کاربردهای متنوع این نوع میلگرد شامل موارد زیر است:
- افزایش ابعاد پانلها: برای افزایش پایداری و استحکام پانلهای بزرگ و حجیم.
- دیوارهای یقهای: در دیوارهای با طراحی خاص برای اتصال و تقویت.
- اتصالات گوشه و T: برای ایجاد نقاط اتصال محکم و جلوگیری از شکاف در گوشهها و اتصالات T شکل.
- بالا و پایین دهانهها: تقویت و اتصال دیوار به سقف و کف در محل پنجرهها و درها.
- پانلهای متصل به پشته: برای افزایش پایداری و اتصال محکم پانلهای بالایی به زیرساخت دیوار.
- افزایش فاصله مفاصل حرکتی: به منظور افزایش انعطاف پذیری دیوار در برابر تغییرات دما و رطوبت و کاهش احتمال ترک خوردگی.
- کنترل حرکت داخلی و خارجی دیوار در قاب: برای جلوگیری از تغییر شکل و جابجایی دیوار در قاب ساختمانی.
مکانهای قابل استفاده از میلگرد بستر:
میلگرد بستر در انواع مختلف مصالح ساختمانی قابل استفاده است، از جمله:
- لیکا
- هبلکس
- دیوارهای آجری (اعم از سفالی و غیره)
- بلوکهای ACC
- بلوکهای سیمانی
- بلوکهای بتنی توخالی
- …
تقویت دهانهها:
در دیوارهایی با دهانه در و پنجره (بازشو)، استفاده از میلگرد بستر در بالای و زیر این دهانهها بسیار مهم است. این تقویت، فرکانس درزهای کنترلی را کاهش داده و پایداری ساختار را افزایش میدهد. میلگرد بستر باید حداقل ۶۰۰ میلیمتر در دو طرف هر دهانه گسترش یابد تا تأثیر حداکثری داشته باشد.
نکته: استفاده از میلگرد بستر در طراحی و اجرای صحیح، نقشی کلیدی در استحکام و طول عمر سازه ایفا میکند.
مزایای استفاده از میلگرد بستر در ساخت و ساز
استفاده از میلگرد بستر در ساخت و ساز، مزایای قابل توجهی را به همراه دارد. مهمترین مزیت آن، افزایش مقاومت دیوار در برابر نیروهای لرزشی و ضربات ناگهانی مانند زلزله و تندباد است. اما مزایای دیگر آن شامل موارد زیر است:
- افزایش مقاومت برشی دیوار: میلگرد بستر، با ایجاد شبکه ای محکم، به دیوار کمک می کند تا در برابر نیروهای برشی (نیروهایی که به موازات سطح دیوار عمل می کنند) مقاومت بیشتری نشان دهد.
- کنترل میزان بار ساختمان: با تقویت دیوارها، می توان میزان بار وارده بر سازه را به طور موثری کنترل کرد.
- اتصال دیوارهای متقاطع: اتصال محکم دیوارهای متقاطع، به ویژه در گوشه ها، از طریق میلگرد بستر تضمین می شود.
- جلوگیری از ترک و تخریب دیوار: با ایجاد یک شبکه مقاوم در دیوار، می توان از ایجاد ترک و تخریب به دلیل نیروهای خارجی جلوگیری کرد.
- افزایش مقاومت دیوار در برابر بارهای قائم: میلگرد بستر به ویژه در دیوارهای با دهانه های بزرگ، مقاومت دیوار در برابر بارهای عمودی را افزایش می دهد.
- کنترل عرض و فاصله ترک خوردگی: تغییرات حرارتی و انقباض و انبساط مواد، می توانند باعث ترک خوردگی در دیوارها شوند. میلگرد بستر، با مهار این تغییرات، از ترک خوردن گسترده و ایجاد فاصله زیاد بین ترک ها جلوگیری می کند.
- افزایش مقاومت خمشی: در دیوارهایی با دهانه افقی و دیوارهایی با عملکرد دو طرفه، میلگرد بستر مقاومت خمشی را افزایش می دهد و به دیوار کمک می کند تا در برابر انحنا و خم شدن مقاوم تر باشد.
- بدون نیاز به دوغاب: در برخی موارد، استفاده از میلگرد بستر به جای استفاده از دوغاب برای اتصال قطعات، هزینه و زمان را کاهش می دهد.
- افزایش اندازه قاب: استفاده از میلگرد بستر می تواند به افزایش اندازه قاب ها و پایداری آنها کمک کند.
مهم: با وجود مزایای فوق، کیفیت میلگرد، ابعاد مناسب و اجرای صحیح آن بسیار حیاتی است. اجرای نادرست میلگرد بستر، می تواند اثر مثبتی نداشته باشد و حتی باعث ضعف بیشتر سازه شود.