دیوارهای غیرسازه‌ای، اگرچه وظیفه تحمل بار اصلی سازه را بر عهده ندارند، اما نقش بسزایی در ایمنی و پایداری کلی ساختمان ایفا می‌کنند، به خصوص در مواجهه با نیروهای جانبی مانند زلزله. در این میان، دو روش متداول برای تقویت و اتصال این دیوارها به سازه اصلی، استفاده از “وال پست” (Wall Post) و “میلگرد بستر” (Bed Joint Reinforcement) است. اما این دو سیستم چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند و هر کدام در چه شرایطی اولویت پیدا می‌کنند؟ این مقاله به بررسی جامع تفاوت وال پست و میلگرد بستر می‌پردازد تا درک روشنی از کاربرد، مزایا و معایب هر یک به دست آورید.
وال پست و میلگرد بستر، هر دو به منظور افزایش مقاومت دیوارهای پیرامونی و داخلی در برابر لرزش‌ها و جلوگیری از جدا شدن آنها از اسکلت اصلی ساختمان طراحی شده‌اند. با این حال، مکانیزم عملکرد، نحوه اجرا، و همچنین محدودیت‌ها و مزایای خاص خود را دارند. شناخت دقیق این تفاوت‌ها به مهندسان طراح و مجریان کمک میکند تا با انتخاب صحیح‌ترین روش، ایمنی و دوام سازه را به بهترین نحو تضمین کنند. در ادامه این مقاله از میلگرد بستر براتلو، به تفصیل به این تمایزات پرداخته و شما را با جزئیات فنی مربوط به هر دو سیستم آشنا خواهیم کرد.
همانطور که می دانید، امروزه میلگرد بستر به دلیل استحکام بالا، نصب راحت و کاهش وزن سازه در پروژه‌های ساختمانی به جای وال پست استفاده میشود. در ادامه با ما همراه باشید تا تفاوت این دو را بیشتر بدانیم.وال پست چیست؟
وال‌پست (WallPost) به معنی نگهدارنده (Post) دیوار (Wall) در برابر نیروهای وارد به دیوار است.از این محصول به نام وادار نیز نام برده میشود، وادار یا وال پست، از کلاف هایی تشکیل شده است این کلاف ها به شکل افقی یا قائم طراحی شده اند و برای افزایش استحکام سازه در مقابل عواملی همچون زلزله استفاده میشود .
وادار یا وال پست، برای متصل کردن میانقاب های غیرسازه ای و سازه ای به اسکلت ساختمان مورد استفاده قرار میگیرد. میانقاب به دیواره هایی گفته میشود که بر مبنای متصل یا عدم متصل بودنشان به سازه تقسیم و نامگذاری شده اند .
همانطور که می‌دانید کشور ما برروی گسل های زیادی قرار دارد و بسیار زلزله خیز است با استفاده از این محصولات میتوان با تقسیم فشار به قسمت های مختلف دیوار هنگام زلزله، از ریزش دیوار جلوگیری کرد .
وال پست بر طبق آیین نامه استاندارد ۲۸۰۰ ساختمان، پیوست ششم، برای کاهش خسارات ناشی از زلزله ایجاد شد.
کاربرد وال پست چیست؟
مهمترین کاربرد وال پست (وادار)، استحکام سازه در مقابل زلزله است. اما از دیگر کاربردهای وال پست که میتوان نام برد، نگهداری کردن از درب و پنجره نصب شده و عایق تاسیسات و نمای بیرونی است .
وال پست دو نوع متفاوت قائم، افقی و ترکیبی دارد که باتوجه به نوع سازه میتوان از آنها استفاده کرد.
وال پست قائم، در میان دیوار بصورت موازی و قائم با ستون قرار میگیرد، این محصول به دلیل دارا بودن شکل مناسب آجرها یا بلوک آسان تر درون آن جای میگیرد .
وال پست افقی برای کم کردن ارتفاع آزاد دیوارهایی بیشتر از ۴ متر، مورد استفاده قرار میگیرد. این وادار به راحتی دیوار سازه را از قاب جداسازی میکند . از دیگر کاربردهای وادار افقی نگه داشتن تیرک میباشد، تیرک هایی که به فاصله یک متر باید از ستون دور باشند .
هنگامی که برای ساخت سازه خود از هر دونوع وال پست عمودی و افقی استفاده کرد، میتوان گفت وال پست از نوع ترکیبی است .
انواع وال پست کدامند؟
وادار کناری ( وال پست کناری)
وادار سقفی (وال پست سقفی)
وادار میانی (وال پست میانی)
وادار تیرک (وال پست تیرک)
میلگرد بستر چیست؟
در مقاله میلگرد بستر به طور کامل در مورد میلگرد بستر توضیح داده شده است، اما اگر به صورت خلاصه بخواهید، میلگرد بستر از دو جفت مفتول از جنس استیل تشکیل‌شده است که مفتول‌های طولی با مفتول‌های عرضی به دو صورت نردبانی و خرپایی به یکدیگر جوش‌خورده و یک میلگرد بستر مقاوم را ایجاد می‌کنند.
تفاوت وال پست با میلگرد بستر چیست؟
در صنعت ساخت‌وساز مدرن، یکی از دغدغه‌های اصلی مهندسان، اطمینان از پایداری و یکپارچگی دیوارهای غیرسازه‌ای در برابر نیروهای جانبی مانند باد و زلزله است. این دیوارها، اگرچه بار ثقلی اصلی را تحمل نمی‌کنند، اما نقش حیاتی در حفظ ایمنی کلی بنا ایفا کرده و جدایی یا ریزش آنها می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. برای دستیابی به این هدف، دو سیستم رایج و پرکاربرد مورد استفاده قرار میگیرد: وال پست (Wall Post) و میلگرد بستر (Bed Joint Reinforcement). هرچند هدف هر دو سیستم، تقویت و اتصال دیوار به اسکلت اصلی سازه است، اما تفاوت‌های اساسی در نحوه اجرا، عملکرد، مزایا و محدودیت‌های آنها وجود دارد که شناخت دقیق آنها برای انتخاب صحیح، امری ضروری است.
آشنایی با وال پست: ستون‌های نگهدارنده دیوار
وال پست‌ها را میتوان به عنوان ستون‌ها یا تیرهای کمکی در نظر گرفت که در فواصل معین در طول و عرض دیوار اجرا می‌شوند و وظیفه اصلی آنها، انتقال نیروهای وارده از دیوار به ستون‌ها و تیرهای اصلی سازه است. این سیستم‌ها که معمولاً از نبشی، ناودانی یا میلگرد با قطرهای مشخص (اغلب ۴ میلی‌متر به بالا) ساخته می‌شوند، به صورت عمودی در کنج دیوارها یا در فواصل مشخص در طول دیوار و همچنین به صورت افقی در بالای بازشوها (مانند درها و پنجره‌ها) نصب می‌گردند. اجرای وال پست اغلب مستلزم جوشکاری است، اتصالی که استحکام قابل توجهی ایجاد میکند اما ممکن است انعطاف‌پذیری سازه را کاهش دهد. در واقع، وال پست نقش یک نگهدارنده صلب را ایفا میکند که دیوار را در موقعیت خود محکم نگه داشته و از ایجاد ترک‌های بزرگ یا جدا شدن آن جلوگیری می‌نماید، به خصوص در برابر نیروهای دینامیکی شدید.
میلگرد بستر: شبکه‌ای برای استحکام بخشی داخلی دیوار
در مقابل، میلگرد بستر رویکردی متفاوت و درونی‌تر را برای تقویت دیوارها اتخاذ میکند. این سیستم شامل مفتول‌های فلزی (اغلب گالوانیزه برای مقاومت در برابر خوردگی) است که به صورت شبکه‌ای نردبانی یا خرپایی در داخل بندهای افقی ملات دیوارچینی قرار می‌گیرند. میلگرد بستر با درگیر کردن آجرهای دیوار در یک شبکه منسجم، مقاومت کششی و برشی دیوار را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد و از گسترش ترک‌ها جلوگیری میکند. مزیت بزرگ میلگرد بستر، سهولت و سرعت اجرای آن است؛ به این معنی که بدون نیاز به جوشکاری یا سازه‌های فلزی سنگین، تنها با قرارگیری در ملات، وظیفه خود را انجام می‌دهد. این روش، به دلیل سبکی، هزینه کمتر و همچنین کمک به انعطاف‌پذیری بیشتر دیوار، به طور فزاینده‌ای در پروژه‌های ساختمانی مورد استقبال قرار گرفته است.
مقایسه تطبیقی: وال پست در مقابل میلگرد بستر
برای درک بهتر تمایزات این دو سیستم، جدول زیر به مقایسه جنبه‌های کلیدی آنها می‌پردازد:
| ویژگی مورد مقایسه | وال پست (Wall Post) | میلگرد بستر (Bed Joint Reinforcement) |
|---|---|---|
| هدف اصلی | اتصال صلب دیوار به اسکلت سازه، انتقال نیروهای جانبی (باد، زلزله) به ستون‌ها و تیرها. | افزایش مقاومت کششی و برشی دیوار، جلوگیری از گسترش ترک‌ها، یکپارچه‌سازی دیوار در لایه‌های ملات. |
| نحوه اجرا | نصب اجزای فلزی (نبشی، میلگرد) به صورت قائم و/یا افقی در کنج‌ها و طول دیوار، اتصال به سازه اصلی معمولاً با جوشکاری یا پیچ و مهره. | قرار دادن شبکه‌های مفتولی (نردبانی یا خرپایی) در داخل بندهای افقی ملات بین آجرها یا بلوک‌ها. |
| مصالح اصلی | نبشی، ناودانی، میلگرد (با قطر معمولاً ۴ میلی‌متر یا بیشتر)، پیچ و مهره، الکترود جوشکاری. | مفتول‌های فلزی (اغلب گالوانیزه) با قطرهای مشخص (مثلاً ۲ تا ۵ میلی‌متر) که به هم بافته شده یا جوش نقطه‌ای شده‌اند. |
| نیاز به جوشکاری | بله، معمولاً برای اتصال به اسکلت سازه و گاهی اوقات برای اتصال اجزای خود وال پست. | خیر، اجرا نیازی به جوشکاری ندارد و صرفاً با ملات درگیر میشود. |
| سرعت و سهولت اجرا | نسبتاً پایین، نیاز به برشکاری، جوشکاری و دقت در نصب دارد. | بسیار بالا، اجرای سریع و آسان در حین دیوارچینی، نیاز به تخصص کمتری نسبت به وال پست دارد. |
| هزینه | بالاتر، به دلیل نیاز به مصالح فلزی بیشتر، جوشکاری و نیروی کار ماهرتر. | پایین‌تر، به دلیل هزینه کمتر مصالح و سرعت اجرای بالاتر. |
| مقاومت در برابر نیرو | مقاومت کششی و برشی بالا در نقطه اتصال به سازه، اما ممکن است در برابر ضربات ناگهانی انعطاف‌پذیری کمتری داشته باشد (بسته به نوع اتصال). | مقاومت کششی و برشی یکنواخت در سراسر دیوار، با افزایش انعطاف‌پذیری کلی دیوار و توزیع بهتر تنش‌ها. |
| انعطاف‌پذیری سازه | کمتر، به خصوص در اتصالات جوشی صلب. | بیشتر، اجازه تغییر شکل جزئی دیوار را می‌دهد که در برابر زلزله مطلوب است. |
| کاربرد در دیوارهای خاص | مناسب برای دهانه‌های بزرگ، دیوارهای بلند و مواردی که نیاز به اتصال صلب و قوی به سازه وجود دارد. | مناسب برای انواع دیوارها، به ویژه دیوارهای آجری، بلوکی و در مواردی که سهولت اجرا و هزینه اولویت دارد. همچنین برای دیوارهای دو جداره نیز بسیار موثر است. |
| استانداردها و مباحث | معمولاً مطابق با ضوابط کلی طراحی سازه و آیین‌نامه‌های ساختمانی برای اتصالات فلزی. | مطابق با استانداردهای ملی (مانند مبحث ۸ مقررات ملی ساختمان) و بین‌المللی (مانند ASTM A951) که جزئیات و مشخصات فنی را تعریف می‌کنند. |
نتیجه‌گیری: کدام یک انتخاب بهتری است؟
در حالی که وال پست‌ها به دلیل ماهیت صلب و اتصال مستقیم، استحکام قابل توجهی را در نقاط کلیدی دیوار ایجاد می‌کنند، میلگرد بستر با رویکردی جامع‌تر و اقتصادی‌تر، مقاومت کلی و یکپارچگی دیوار را در برابر نیروهای کششی و برشی به طور موثری بهبود می‌بخشد. سهولت اجرا، هزینه کمتر و انعطاف‌پذیری بیشتر، میلگرد بستر را به گزینه‌ای جذاب برای بسیاری از پروژه‌های امروزی تبدیل کرده است، به ویژه با توجه به الزامات فزاینده مقررات ملی ساختمان در زمینه مقاومت لرزه‌ای. با این حال، در شرایط خاصی که نیاز به اتصال بسیار قوی و صلب در دهانه‌های بزرگ وجود دارد، ممکن است همچنان وال پست‌ها مورد نیاز باشند. در نهایت، تصمیم‌گیری نهایی باید بر اساس تحلیل دقیق سازه‌ای، شرایط پروژه و الزامات آیین‌نامه‌ها صورت گیرد.
نحوه‌ی اتصال وال پست به اسکلت اصلی سازه
برای دانستن تفاوت وال پست و میلگرد بستر، ابتدا باید نحوه‌ی اتصال هر کدام به اسکلت اصلی ساختمان را بررسی کنیم.
وال پست با استفاده از جوشکاری و بهره گیری از پیچ‌ومهره به ستون و تیرهای اصلی سازه متصل می شود.
البته ناگفته نماند که در ایران بیشتر از روش جوشکاری استفاده می کنند که طبق استاندارد کشورهای اروپایی، این روش دارای انعطاف‌پذیری کمتری است و از آنجایی که قدرت انعطاف پذیری، یکی از موارد بسیار مهم برای استحکام و مقاومت سازه است در اروپا ازین روش کمتر استفاده می شود. اما در ایران به دلیل استقبال کمتر، کماکان جوشکاری طرغداران بیشتری را دارد .
کارشناسان نحوه اتصال وال پست های قدیمی را به اسکلت اصلی ساختمان، به دلیل انعطاف کمتر آن در برابر ضربه، غیراصولی ارزیابی می کنند. به همین دلیل از وال پست‌های نوع سنتی و قدیمی استفاده چندانی نمی‌گردد و روش‌ها و وادارهای جدیدتر مورد استفاده قرار میگیرد.
پیشنهاد خواندنی: ضوابط میلگرد بستر چیست؟
نحوه اتصال میلگرد بستر به سازه
میلگرد بستر را در میان ردیف های بلوکی دیوارها قرار می دهند و آن را در داخل ملات مدفون می کنند. برای اتصال این المان به دیوار یا ستون‌ها از اتصالات میلگرد بستر که شامل گیره و قلاب می شود استفاده می کنند. گیره به را به دیوار اصلی یا ستون کناری پیچ می کنند و سپس با استفاده از قلاب در میان رج‌های دیوار قرار گرفته و عمل اتصال را انجام می‌دهد، فقط باید توجه داشته باشید که نیازی به اتصال فیزیکی قلاب به میلگرد بستر نیست و حتماً باید آزاد باشد.
تفاوت وال پست و میلگرد بستر در میزان مقاومت
وال پست از نظر جنس به دو دسته‌ی بتنی و فولادی تقسیم‌بندی میشود. نوع فولادی در حالت‌های نبشی منقطع ، ناودانی منقطع و قوطی است. مقاومت وال پست به‌قدری است که بتواند دیوار سازه را یکپارچه نگه دارد تا هنگام زلزله از ریزش آن جلوگیری شود و خسارت کمتری به بار آید. وال پست دارای قدرت و استحکام بیشتری برای تحمل نیروهای برشی و فشاری است.
میلگرد بستر معمولاً از جنس استنلس‌استیل یا استیل گالوانیزه است. ازآنجاکه در ساخت‌وساز مورداستفاده قرار میگیرد باید در برابر رطوبت مصالح کاربردی در ساخت از مقاومت مطلوبی برخوردار باشد. این مقاومت با استفاده از انواع پوشش ضدزنگ بر سطح میلگرد تا حد زیادی ایجاد شده است.
سوالات متداول (FAQ)
۱. آیا استفاده از وال پست و میلگرد بستر الزامی است؟
بله، طبق مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان ایران، استفاده از این سیستم‌ها برای جلوگیری از تخریب و حفظ پایداری دیوارهای غیرسازه‌ای در برابر نیروهای جانبی (مانند زلزله و باد) الزامی است. این الزامات برای افزایش ایمنی ساختمان و جلوگیری از خسارات جانی و مالی وضع شده‌اند.
۲. در کدام قسمت‌های دیوار باید وال پست اجرا کرد؟
وال پست‌ها معمولاً در دو دسته اجرا می‌شوند:
- وال پست قائم: در انتهای آزاد دیوارها (محل اتصال به ستون یا دیوار دیگر) و در دو سمت دهانه‌های بازشو (درب و پنجره).
- وال پست افقی: در بالای تمامی دهانه‌های بازشو (درب و پنجره) برای جلوگیری از تمرکز تنش و ایجاد ترک.
۳. حداقل مشخصات فنی برای میلگرد بستر چیست؟
مقررات ملی ساختمان (مبحث هشتم) حداقل ضخامت مفتول‌ها را ۲.۵ میلی‌متر و حداقل فاصله عرضی مفتول‌های طولی را ۴۰ سانتی‌متر تعیین کرده است. همچنین، مفتول‌های عرضی نباید از ۱۵ سانتی‌متر بیشتر فاصله داشته باشند. استفاده از مفتول‌های گالوانیزه برای مقاومت در برابر خوردگی توصیه میشود.
۴. آیا میتوان هم از وال پست و هم از میلگرد بستر به طور همزمان استفاده کرد؟
بله، در برخی پروژه‌ها برای تأمین حداکثر ایمنی و مقاومت، ممکن است از هر دو سیستم در کنار هم استفاده شود. به عنوان مثال، در دیوارهای بلند یا در مناطقی با ریسک لرزه‌خیزی بالا، ممکن است میلگرد بستر در تمامی بندها اجرا شده و وال پست‌ها نیز در نقاط حساس مانند کنج‌ها و بالای بازشوها اضافه گردند.
۵. تاثیر میلگرد بستر بر مقاومت در برابر آتش چیست؟
میلگرد بستر به طور مستقیم تأثیر قابل توجهی بر مقاومت در برابر آتش ندارد، زیرا عمدتاً از فلز گالوانیزه ساخته شده و در داخل ملات قرار میگیرد. با این حال، کیفیت ملات مصرفی و ضخامت لایه پوششی روی میلگرد می‌تواند بر عملکرد حرارتی دیوار تأثیر بگذارد.
۶. در صورت عدم اجرای صحیح وال پست یا میلگرد بستر چه اتفاقی می‌افتد؟
عدم اجرای صحیح این سیستم‌ها می‌تواند منجر به کاهش قابل توجه مقاومت دیوار در برابر نیروهای جانبی شود. این امر، خطر جدا شدن دیوار از اسکلت سازه، ایجاد ترک‌های بزرگ، و حتی در موارد شدیدتر، ریزش بخشی از دیوار را در زمان وقوع زلزله یا طوفان افزایش می‌دهد.
۷. کدام سیستم برای دیوارهای خارجی مناسب‌تر است؟
هر دو سیستم برای دیوارهای خارجی مناسب هستند، اما میلگرد بستر به دلیل توزیع یکنواخت مقاومت و سهولت اجرا، اغلب انتخاب کارآمدتری محسوب میشود. در دیوارهای خارجی که در معرض باد شدید قرار دارند، اطمینان از اتصال صحیح وال پست‌ها به سازه یا اجرای صحیح میلگرد بستر در تمام بندها، حیاتی است.
۸. آیا میلگرد بستر را میتوان در دیوارهای بلوکی نیز استفاده کرد؟
بله، میلگرد بستر نه تنها در دیوارهای آجری، بلکه در دیوارهای ساخته شده از بلوک‌های سیمانی، بتنی، گچی و حتی سفالی نیز قابل استفاده است. در بلوک‌ها، معمولاً فضاهایی برای قرارگیری میلگرد بستر در نظر گرفته میشود یا در صورت عدم وجود، در بند ملات افقی قرار داده میشود.
