پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰ ایران، با معرفی المان وال پست یا وادار، چارچوبی جامع برای طراحی و اجرای اجزای غیرسازه‌ای ارائه می‌دهد. در این راستا، اتصالات وال پست‌ها به اسکلت سازه از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. دو نوع رایج این اتصالات، یعنی اتصالات تلسکوپی و کشویی، نقش کلیدی در عملکرد صحیح وال پست‌ها ایفا می‌کنند.
در این مقاله از میلگرد بستر براتلو، ابتدا به تشریح عملکرد هر یک از این اتصالات خواهیم پرداخت و سپس، توصیه‌های آیین‌نامه پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰ در مورد نحوه و موارد استفاده از هر کدام را بررسی خواهیم کرد. هدف از این بررسی، ارائه راهنمایی جامع برای مهندسان و دست‌اندرکاران صنعت ساختمان در انتخاب و اجرای مناسب‌ترین نوع اتصال برای وال پست‌ها با توجه به شرایط و الزامات خاص هر پروژه است.
اتصال کشویی چیست؟
اتصال کشویی: راهکاری برای ایجاد آزادی حرکت در وال پست‌ها
به منظور ایجاد یک قاب مقاوم برای دیوارهای پیرامونی و داخلی سازه، از المان وال پست استفاده می‌شود. وادارهای مورد استفاده در این قاب باید امکان حرکت آزادانه در داخل قاب و در راستای محور افقی را داشته باشند. اتصال کشویی، این عملکرد حیاتی را برای وال پست‌ها فراهم می‌کند.
به طور کلی، وال پست‌ها با دو نوع اتصال متفاوت به سقف بالا و پایین متصل می‌شوند. پس از نصب پلیت‌ها در هر دو سقف، وادار از طریق اتصال مفصلی به سقف پایین و از طریق اتصال کشویی به سقف بالا متصل می‌گردد. اتصال مفصلی در سقف پایین به این صورت است که وادار با استفاده از دو نبشی در راستای داخل صفحه به پلیت جوش داده می‌شود. این نوع اتصال، ضمن مقید کردن انتهای تحتانی وادار بر روی پلیت، امکان دوران جزئی در راستای داخل صفحه را برای آن فراهم می‌سازد.
در مقابل، اتصال کشویی در انتهای فوقانی وادار اجرا می‌شود. در این روش، دو نبشی در دو طرف وادار به پلیت جوش داده شده و وادار بدون هیچ اتصال جوشی مستقیم بین این دو نبشی قرار می‌گیرد. این نوع اجرا به وادار اجازه می‌دهد تا در راستای داخل صفحه بین دو نبشی حرکت کند، در حالی که در راستای خارج صفحه توسط همین نبشی‌ها مقید می‌گردد.
علاوه بر موارد ذکر شده، پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰ بر ایجاد یک فاصله ۲.۵ سانتی‌متری بین انتهای فوقانی وال پست و سقف بالایی تأکید دارد. این فاصله، به وادار این امکان را می‌دهد که حتی در صورت خیزش تیر فوقانی، آزادی حرکتی خود را حفظ کرده و از کمانش آن جلوگیری شود.
اتصال تلسکوپی چیست؟
اتصال تلسکوپی: ایجاد محدودیت حرکتی کنترل شده برای وال پست‌ها
در برخی کاربردهای خاص، نیاز است که وال پست در انتهای یک دیوار قرار گیرد. در این شرایط، اتصال تلسکوپی برای اتصال وادار به سقف‌های بالا و پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخلاف اتصال کشویی که آزادی حرکت در محور X (افقی) را فراهم می‌کرد، اتصال تلسکوپی محدودیت حرکتی در راستاهای داخل و خارج صفحه (محورهای X و Y) ایجاد می‌کند. در این نوع اتصال، تنها در راستای محور Z (عمودی) به وادار آزادی حرکتی داده می‌شود.
نحوه اجرای اتصال تلسکوپی به این صورت است که بر روی پلیت پایینی (در سقف تحتانی) و پلیت بالایی (در سقف فوقانی)، چهار عدد نبشی در چهار طرف قوطی وادار به پلیت جوشکاری می‌شوند. نکته حائز اهمیت این است که این نبشی‌ها، چه در اتصال تلسکوپی پایین و چه در اتصال تلسکوپی بالا، به خود وادار جوشکاری نمی‌شوند. این نوع اجرا باعث می‌شود که وادار در راستای افقی (محورهای X و Y) مقید شده و امکان حرکت نداشته باشد. با این حال، وادار می‌تواند در محل خود در راستای Z به سمت بالا و پایین حرکت کند. این آزادی ایجاد شده برای وادار در راستای Z، از کمانش وادار در صورت خیزش تیر فوقانی جلوگیری می‌کند.
نحوه اتصال پلیت‌های وال پست
در سازه‌های بتنی، بهتر است پلیت‌های وال پست قبل از بتن‌ریزی نصب شوند. در این حالت، پلیت‌ها با استفاده از پیچ‌هایی به میلگردهای تعبیه‌شده درون بتن یا میلگردهای حدیده‌شده به سازه متصل می‌شوند.
اما اگر بخواهیم پلیت‌ها را پس از بتن‌ریزی در محل خود نصب کنیم، باید با استفاده از دریل، بتن را سوراخ کرده و سپس پلیت را با انکر بولت به بتن متصل کنیم.
محل استفاده از اتصال تلسکوپی و کشویی طبق پیوست ششم
با توجه به اینکه تمامی این المان‌ها برای دیوارهای غیرسازه‌ای استفاده می‌شوند، نوع اتصال (کشویی یا تلسکوپی) در دیوارهای پیرامونی و داخلی تفاوتی ندارد. به‌طور کلی، طبق دستورالعمل‌های آیین‌نامه، اگر طول آزاد دیوار بیش از ۴ متر باشد، ملزم به نصب وال پست در میانه دیوار هستیم. در این حالت، برای محل اتصال فوقانی از اتصال کشویی و برای محل اتصال تحتانی از اتصال مفصلی استفاده می‌شود.
در شرایطی دیگر، ممکن است در یک دیوار یک سر آزاد وجود داشته باشد. در این صورت، آیین‌نامه‌ها ما را ملزم به استفاده از وال پست در انتهای دیوار یک سر آزاد می‌کنند. تحت این شرایط، باید از اتصال تلسکوپی برای بالا و پایین آن وال پست استفاده گردد.
نکات مهم در استفاده از اتصالات تلسکوپی و کشویی
اتصال میلگرد بستر به وادارهای عمودی:
در هر دو نوع اتصال تلسکوپی و کشویی، ضروری است که میلگرد بستر به نحوی مناسب به وادارهای عمودی متصل شود. بر اساس آیین‌نامه‌های موجود، پیوست ششم جوش میلگرد بستر به وادار عمودی را تنها در حالت اتصال کشویی مجاز می‌داند.
استفاده از اتصال تلسکوپی در وادارهای انتهایی:
استفاده از اتصال تلسکوپی برای وادارهای انتهایی یک سر آزاد در دیوارهای داخلی و پیرامونی الزامی است. عدم وجود یک طرف دیوار به ناپایداری وادار منجر می‌شود و می‌تواند با کوچک‌ترین نیروی زلزله، خطر فروریزش دیوار را ایجاد کند.
نیاز به وادار در دیوارهای داخلی:
در دیوارهای داخلی با طول حداکثر ۱.۵ متر، در صورت استفاده از میلگرد بستر، نیازی به اجرای هیچ‌گونه وادار انتهایی نیست. این بدان معناست که در این شرایط، سازه از لحاظ پایداری نیاز به وادار نخواهد داشت.
اجرا در دیوارهای داخلی با طول بیشتر:
اگر طول دیوار داخلی از ۱.۵ متر بیشتر باشد، در قسمت انتهایی دیوار باید وادار اجرا شود و اتصال آن زیر سقف به صورت اتصال تلسکوپی انجام می‌شود. این امر به حفظ ثبات و ایمنی سازه کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
در کل، انتخاب نوع اتصال و نحوه اجرای آن در سازه‌های بتنی بسیار حائز اهمیت است و تأثیر قابل‌توجهی بر پایداری و ایمنی کل سازه خواهد داشت. توجه به نکات فوق کمک می‌کند تا از بروز مشکلات ساختاری جلوگیری شود و سازه بتواند در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله مقاومت کند.
