زلزله یکی ازترسناک ترین بلاهای طبیعی ست که از گذشته با انسانها همراه بوده، و خسارت های جانی و مالی بسیاری ر ا بر روی زمین ایجاد کرده است. لرزش زلزله، به علت آزاد شدن ناگهانی انرژی به وجود می اید. این انرژی بر اثر اصطکاک تکتونیک زمین ازاد میشود که موجبات زمین لرزه است.
سالانه حدود ۵۰,۰۰۰ زمین لرزه بزرگ و مخرب در دنیا رخ میدهد، که خسارت های قابل توجهی به بار می اورد، که با ایجاد خسارت هایی از جمله تخریب ساختمان ها و ایجاد ترک های روی زمین و لرزش های مکرر قدرت خود را به رخ بشر میکشد.
زمین لرزه گاهی اوقات از قدرت کمتری برخوردار میباشد و بروز اسیب های جانی و مالی به علت ساخت نامناسب سازههاست.
در این مقاله از ایران سازه که به عنوان تولید کننده میلگرد بستر فعالیت میکند، به بحث چیستی زلزله میپردازیم و روش های ایمن سازی زلزله در دیوارهای غیرسازهای را بررسی میکنیم
علل ایجاد زمین لرزه ها چیست؟
زمین لرزه های مهم زمین بیشتر در کمربندهای منطبق بر لبههای کناری صفحات تکتونیکی رخ میدهند که این موضوع از نقشههای لرزه نگاری امروزی که مکان کانونی زلزلهها را نشان میدهند به دست میآید.
کمربند اقیانوس آرام ، مهم ترین کمربند زلزله است ؛ که بسیاری از مناطق ساحلی پرجمعیت اطراف اقیانوس آرام ازجمله: نیوزیلند، گینه نو، آلاسکا، جزایر آلئوتی، ژاپن و سواحل غربی شمال و جنوب آمریکا را تحت تاثیر قرار میدهد.
در حال حاضر تخمین زده میشود که ۸۰ درصد از از انرژی موجود در زمین لرزهها از نقاطی تامین میشود که مرکز آنها بر روی همین کمربند میباشد.
فعالیت لرزهای به هیچ وجه در تمام کمربند یکسان نیست و در نقاط مختلف شعبههای مختلفی از فعالیت وجود دارد، این کمربند در بین مردم به نام حلقه آتش اقیانوش ارام نیز معروف است زیرا عمده ای از نقاط کمربند اقیانوس آرام با فعالیت های آتشفشانی همراه میباشد.
کمربند آلپید ، دومین کمربند است؛ که از منطقه مدیترانه به شرق از طریق آسیا و به کمربند اقاینوس آرام در شرق هند میپیوندد. انرژی ازاد شده از سوی کمربند آلپید حدود ۱۵ درصد از کل انرژی ازاد شده از زلزله ها در جهان است.
از نظر فعالیت لرزه ای، کمربند های چشمگیر دیگری به طور عمده در امتداد لبههای اقیانوسی از جمله دراقیانوس اطلس ، اقیانوس قطب شمال ، غرب اقیانوس هند و در امتداد درههای عمیق آفریقای شرقی قرار دارند.
چه چیزی موجب وقوع زلزله میشود؟
زمین لرزه ها بر اثر شکستن و شکافته شدن سنگ های زیر زمینی رخ میدهد ،عمده زمین لرزه ها با مرزهای صفحات تکتونیکی مرتبط هستن. زمین لرزه هنگامی که سنگ زیر زمینی به طور ناگهانی شکسته میشود و حرکت سریعی در امتداد یک گسل رخ میدهد، ایجاد میشود. ای ازاد شدن انرژی باعث تولید شدن امواج لرزه ای و لرزش زمین میشود .
جایی که سنگ ابتدا شکسته میشود، نقطه تمرکز و مکان بالای آن در سطح زمین مرکز لرزه نامیده میشود.
امواج لرزه ای میتوانند به دلیل فرایند های طبیعی مانند آثار آتشفشانی و فعالیت های انسانی مانند استخراج معدن و انفجار های زیر زمینی ایجاد شود.
انواع زلزله ( زمین لرزه):
زلزله هارا میتوان بر اساس شدت و منشا انها به انواع مختلفی از جمله : زلزله های پنجره ای ، زلزله های عمقی ، زلزله های فراگیر و زلزله های تکتونیک تقسیم کرد که در ادامه این موارد رو بررسی خواهیم کرد. همچینین زلزله ها ممکن است به صورت زلزله های خفیف، زلزله های آتشفشانی ، زلزله های ناشی از رویداد های طبیعی مانند سیل و زلزله های انسان ساخته تقسیم بندی شوند.
زلزله های پنجره ای :
زلزله های پنجره ای به دلیل فعالیت های آتشفشانی در مناطقی که دور از سواحل هستند رخ میدهند ، این نوع زلزله ها شدت کمتری دارند و خسارت های کمتری برای انسان ایجاد میکند.
زلزله های فراگیر:
زلزله های فراگیر به دلیل فعالیت صفحات لرزه خیز زمین روی میدهند و این نوع زلزله ها در سراسر منطقه ای رخ میدهند ، همچنین این نوع زلزله ها شدت بیشتری دارند و به مراتب خسارت های بیشتری ایجاد میکند.
زلزله های عمقی:
زلزله های عمقی در عمق زمین رخ میدهند و از انجایی که منشا انها عمیق تر هست ، ممکن است در مناطق دوردست نیز احساس شوک زلزله شود. زلزله های عمقی معمولا شدت کمتری نسبت به زلزله های فراگیر دارند.
زلزله های تکتونیک:
زلزله های تکتونیک ناشی ازحرکت و تلاقی صفحات تکتونیکی در نقاط ارتباطی انها میباشد. زلزله های تکتونیکی به عنوان زلزله های اصلی شناخته میشود که معمولا شدت بالایی هم دارند.
قدرت یک زلزله چگونه محاسبه میشود؟
برای محاسبه قدرت زلزله از یک معیار استفاده میشود. قدرت زلزله با استفاده از مقیاس بزرگنمایی لحظه ای اندازه گیری میشود که حرکت سنگها را بر روی خط گسل میسنجد و انرژی که آزاد میشود را محاسبه میکند.
این معیار تمام امواج لرزه ای را در بر میگیرد. مقیاس ریشتر در گذشته فقط یرای زلزله های کالیفرنیا قابل استفاده بود.اما مقیاس بزرگنمایی به علت قابلیت استفاده در زلزله های بزرگتر و برای هر منطقه ای ترجیح داده میشود.
قدرت زلزله بر مقیاس لگاریتمی اندازه گیری میشود، به این معنی ست که تفاوت های قدرت بین زلزله ها معنا دار تر از تفاوت های اندازه آنها هستند.
زلزله هابر اساس قدرت یا انرژی شان در دسته بندی های مختلفی از ضعیف تا بسیار شدید قرار میگیرند.
فرکانس یک زلزله چه قدر است؟
برای محاسبه قدرت زلزله از یک معیار استفاده میشود. قدرت زلزله با استفاده از مقیاس بزرگنمایی لحظه ای اندازه گیری میشود که حرکت سنگها را بر روی خط گسل میسنجد و انرژی که آزاد میشود را محاسبه میکند.
این معیار تمام امواج لرزه ای را در بر میگیرد. مقیاس ریشتر در گذشته فقط یرای زلزله های کالیفرنیا قابل استفاده بود.اما مقیاس بزرگنمایی به علت قابلیت استفاده در زلزله های بزرگتر و برای هر منطقه ای ترجیح داده میشود.
قدرت زلزله بر مقیاس لگاریتمی اندازه گیری میشود، به این معنی ست که تفاوت های قدرت بین زلزله ها معنا دار تر از تفاوت های اندازه آنها هستند. زلزله هابر اساس قدرت یا انرژی شان در دسته بندی های مختلفی از ضعیف تا بسیار شدید قرار میگیرند.
بدترین تلفات زلزله در کجا اتفاق میوفتد؟
همانطور که میدانید بد ترین تلفات زلزله در مناطق مختلف جهان رخ دادهاست.در ادامه برخی از بدترین زلزله های تاریخ را بررسی میکنیم.
بدترین زلزله های تاریخ:
زلزله اقیانوس قند، در سال ۲۰۰۴ با ۲۲۷،۸۹۸ نفر کشته
زلزله کاشمیر ، در سال ۲۰۰۵ با ۸۷،۳۵۱ نفر کشته
زلزله سیچوان در چین ، در سال ۲۰۰۸ با ۸۷،۵۸۷ نفر کشته
زلزله هائیتی، در سال ۲۰۱۰ با ۱۶۰،۰۰۰ نفر کشته
زلزله ترکیه- سوریه ، در سال ۲۰۲۳ با ۵۹،۲۵۹ نفر کشته
که تلفات به عوامل مختلفی از جمله شدت زلزله ، نزدیکی به مناطق سکونتگاها و تدابر ایمنی مردم بستگی دارد
انرژی یک زلزله به چه شکل است؟
در یک زلزله معمولا پتانسیل انرژی در لایه های زمین شناسی در دو طرف آلودگی ایجاد میشود.
انرژی زلزله به صورت:
موج های لرزشی
انرژی حاصل از اصطکاک در سطح آلودگی
تغییرات در پتانسیل انرژی جاذبه
انرژی پتانسیل الاستیکی آزاد میشود.
چارلز ریکتر یک معادله برای محاسبه انرژی موجهای لرزشی پیشنهاد داد:
در این معادله دامنه حرکات زمین در فاصله ۱۰۰ کیلومتری محل وقوع زمینلرزه توسط دستگاه لرزهسنج وود-اندرسون ثبت میشود؛ بنابراین بزرگای محلی ریشتر به صورت لگاریتم مبنای ۱۰ دامنه لرزهسنج در فاصله ۱۰۰ کیلومتری تعریف میشود.
اگر بزرگی زمینلرزهای M در مقیاس ریشتر باشد. انرژی آزاد شده آن زمینلرزه E در یکای اِرگ خواهد بود:
LogE = 11.8 + 1.5M
معادله بالا نشان میدهد که اضافه شدن هر یک درجه به بزرگی زمینلرزه، انرژی آزاد شده آن تقریباً ۱٫۵^۱۰ یا ۳۱٫۶ برابر بیشتر میشود.
انرژی یک زمینلرزه ۸ ریشتری برابر با انرژی انفجار یک میلیارد تن تیاِنتی (ترینیتروتولوئن) برآورد شدهاست.
به عبارتی میتوان توان ۰٫۵ عدد۱۰۰۰ را برای هر بزرگی نسبت به عدد کمتر در نظر گرفت.
برای نمونه: انرژی آزاد شده ۷ ریشتری * رادیکال ۱۰۰۰ = انرژی آزاد شده ۸ ریشتری
زمینلرزههای با ابعاد کمتر از ۴ ریشتر، بارها در طول سال اتفاق میافتند. اما توسط انسان حس نمیشوند و خطری نیز به همراه ندارند.
در مقابل، زمینلرزههای با ابعاد بالای ۷ ریشتر چندان شایع نیستند و با افزایش شدت زمینلرزه، اثر تخریبی آن نیز افزایش مییابد.
آیا میتوان زلزله راپیشگویی کرد؟
خیر ، تا بحال هیچ دانشمندی زمین لرزهای بزرگ را پیش بینی نکرده است .متخصصان زمین شناسی نمیتوانند مکان و زمان رخداد یک زلزله را به طور دقیق پیش بینی کنند، اما میتونند احتمال وقوع زلزله در مناطق خاص را درطی چندسال معین محاسبه کنند.
متخصصان باید ۳ عنصر را در پیش بینی زلزله مشخص کنند:
- تاریخ وزمان وقوع زلزله
- مکان زلزله
- بزرگی آن
پیشگویی زلزله در چین
چین مدعی شد که با استفاده از دادههای نخستین ماهواره لرزهای الکترومغناطیسی چین (CSES) به نام Zhangheng ۱ دریافته است که بیش از ۸۰ درصد از زمینلرزههای با بزرگی ۶ ریشتر یا بالاتر، سیگنالهای اولیه را ۱۵ روز قبل از زلزله نشان میدهند.
پیشبینی زلزله همیشه در سطح جهانی یک چالش جدی بوده است. جمعآوری موارد کافی از زلزلههای مخرب برای جمعآوری آمار و تأیید روشها و نظریههای پیشبینی برای دانشمندان سخت بوده است.
روش های جلوگیری از تخریب دیوارها در زمان زلزله:
یکی از روشهایی که در چند سال اخیر از آن استفاده شده است و طبق پیوست ششم آیین نامه ۲۸۰۰ ساختمان استفاده از آن الزامی شده است، میلگرد بستر است که ما در ایران سازه آن را تولید می کنیم و روش دوم که جایگزین آن شده است توری وال مش است که می توانید برای اطلاع از قیمت و خرید آنها کلیک کنید.